Planszówki jako terapia – granie z dziećmi, seniorami, osobami z ASD

Gry planszowe od dawna kojarzą się z dobrą zabawą. Coraz częściej mówi się także o ich potencjale terapeutycznym. Planszówki pojawiają się nie tylko w domach i szkołach, ale również w gabinetach terapeutycznych, ośrodkach wsparcia, a nawet, domach opieki. Dobrze dobrana gra wspiera rozwój kompetencji społecznych, rehabilitację poznawczą, a przede wszystkim – buduje relacje, poczucie sprawczości i bezpieczeństwa.

W naszym artykule przyjrzymy się bliżej temu, jak gry planszowe wspierają rozwój i terapię dzieci, seniorów oraz osób ze spektrum autyzmu (ASD).

Planszówki w pracy z dziećmi – rozwój przez zabawę

Gry planszowe doskonale wspierają rozwój umiejętności poznawczych, społecznych i emocjonalnych. To nie tylko świetna zabawa, ale również:

• nauka koncentracji i uwagi,
• rozwijanie myślenia logicznego i przyczynowo-skutkowego,
• ćwiczenie koordynacji wzrokowo-ruchowej,
• rozwój kompetencji językowych,
• uczenie się zasad, czekania na swoją kolej, współpracy i zdrowej rywalizacji.
  
  

W terapii dzieci z trudnościami rozwojowymi, np. takimi, jak: 

• ADHD,
• dysleksja,
• opóźnienia mowy,
• zaburzenia integracji sensorycznej
• spektrum autyzmu

gry planszowe pełnią funkcję naturalnego, bezpiecznego narzędzia edukacyjnego i terapeutycznego. Dzięki swojej atrakcyjnej formie i przejrzystej strukturze łączą naukę z przyjemnością, a jednocześnie dają dzieciom mnóstwo satysfakcji.

Planszówki wspierają koncentrację, mają pozytywny wpływ na pamięć operacyjną i umiejętność wykonywania różnych zadań w określonym czasie. W przypadku dzieci z ADHD, są dobrym sposobem na naukę cierpliwości, wytrwałego czekania na swoją kolej i stosowania się do reguł – w bezpiecznym, przewidywalnym kontekście, który nie wzbudza presji.

Dzięki grom planszowym dzieci z dysleksją mogą rozwijać język i świadomość fonologiczną, a także ćwiczyć spostrzegawczość, logiczne myślenie i rozróżnianie elementów graficznych. Z kolei u dzieci z zaburzeniami integracji sensorycznej gry planszowe wspierają koordynację wzrokowo-ruchową oraz rozwój planowania motorycznego — zwłaszcza w grach wymagających manipulowania pionkami, kartami lub innymi elementami przestrzennymi.

Nie bez znaczenia jest także aspekt emocjonalny: dzieci uczą się radzenia sobie z porażką, wyrażania emocji, współpracy z innymi uczestnikami i komunikacji w grupie. Dla wielu z nich to często pierwsze doświadczenie pozytywnej interakcji społecznej w ramach zasad i struktury.

W praktyce terapeuci i nauczyciele coraz częściej korzystają z planszówek jako formy urozmaicenia zajęć – zarówno indywidualnych, jak i grupowych. Dziecko angażuje się w działanie z autentyczną motywacją, co czyni naukę bardziej efektywną, naturalną i trwałą.

Przykładowe gry terapeutyczne dla dzieci:

• Dobble – to trening refleksu, koncentracji i spostrzegawczości, karcianka pomaga też w rozwoju umiejętności językowych. 
  
  
Kup teraz
• Wsiąść do Pociągu: Pierwsza Podróż – rozwija myślenie strategiczne, uczy planowania i analizy różnych czynników i podejmowania decyzji.
  
  
Kup teraz
• Cortex – stymuluje różne funkcje poznawcze (pamięć, skojarzenia, logiczne myślenie).
  
  
Kup teraz

Planszówki i seniorzy – aktywność, która odmładza umysł

Dla osób starszych gry planszowe to nie tylko forma rozrywki, ale również profilaktyka i trening funkcji poznawczych, które z wiekiem często ulegają osłabieniu. Regularne granie wspomaga:

• pamięć krótkotrwałą i długotrwałą,
• sprawność językową i komunikacyjną,
• koordynację i motorykę małą,
• orientację przestrzenną i refleks,
• redukcję stresu,
• to także sposób, by senior nie czuł się samotny.
  
  

Planszówki są również znakomitym sposobem na budowanie więzi międzypokoleniowych – rozgrywka z wnukami czy sąsiadami staje się przyjemnym rytuałem i okazją do interakcji społecznej. Gry planszowe i karciane dają seniorom szansę na dzielenie się doświadczeniem, wspomnieniami i humorem, a młodszym – na naukę cierpliwości i szacunku.

W domach opieki i klubach seniora gry zyskują coraz większą popularność jako narzędzie codziennej aktywizacji. Pomagają przełamywać bariery, integrować mieszkańców i przeciwdziałać samotności. Regularne rozgrywki stają się częścią programu terapeutycznego – nie tylko dla treningu umysłu, ale również dla poprawy nastroju, stymulacji rozmów i budowania pozytywnej atmosfery.

Ciekawe gry dla seniorów 

• BrainBox: Polska – ćwiczy pamięć wzrokową, jest idealnym sposobem na odświeżenie informacji na temat kultury, geografii, historii i innych dziedzin.

  Kup teraz

• BrainBox: Nauka – rozwija spostrzegawczość, koncentrację oraz ciekawość poznawczą.

  Kup teraz
• Azul – to gra abstrakcyjna, w której gracze układają kolorowe kafelki na planszy, zgodnie z określonymi wzorami. Kluczowe kompetencje, które rozwija, to: percepcja wzrokowa, planowanie sekwencji, kreatywność.
Kup teraz

Planszówki w terapii osób ze spektrum autyzmu (ASD)

W przypadku osób ze spektrum autyzmu (ASD) gry planszowe mogą być skutecznym narzędziem wspierającym rozwój społeczny, emocjonalny i komunikacyjny. W odpowiednio dobranym środowisku gry planszowe:

• pomagają w zrozumieniu zasad i schematów społecznych,
• rozwijają elastyczność poznawczą,
• wspierają naukę współpracy i komunikacji niewerbalnej,
• wzmacniają motywację, 
• uczą, jak radzić sobie z przegraną.
  
  

Ważne, aby planszówka pod względem poziomu trudności, jak i wrażliwości sensorycznej czy tematyki była dopasowana do dziecka lub osoby dorosłej. Warto zacząć od prostych tytułów o jasnych zasadach, a następnie stopniowo zwiększać poziom złożoności.

Co mówi praktyka? Opinie terapeutów i opiekunów

Psycholodzy, pedagodzy specjalni, logopedzi i terapeuci coraz chętniej wykorzystują gry planszowe podczas terapii indywidualnych i grupowych. Cenią je za:

• elastyczność – zasady gry można łatwo modyfikować, dostosować je do możliwości uczestników, poziomu rozwoju czy celów terapeutycznych,
• bezpieczeństwo emocjonalne – gra nie ocenia, nie wywołuje presji, pozwala na swobodną ekspresję emocji i redukcję lęku,
• uniwersalność – gry planszowe łączą pokolenia, budują mosty między dziećmi a dorosłymi, ułatwiają komunikację.

Coraz więcej rodzin świadomie wprowadza planszówki do codziennych rytuałów – szczególnie w kontaktach z dziećmi neuroatypowymi, osobami z niepełnosprawnością intelektualną czy dziadkami z początkami demencji. To forma niewymuszonej terapii, która przy okazji dobrej zabawy sprzyja rozwijaniu kompetencji społecznych, pamięci, koncentracji oraz wzmacnianiu więzi.

Specjaliści podkreślają, że wspólna gra stwarza okazję do rozmów, obserwacji reakcji i nauki przez doświadczenie. 

Podsumowanie – planszówki jako most, nie tylko narzędzie

Gry planszowe mają ogromny potencjał terapeutyczny – nie tylko wspierają rozwój i utrzymanie sprawności, ale przede wszystkim, budują mosty między ludźmi. Niezależnie od wieku, kondycji poznawczej czy społecznej, planszówka może stać się narzędziem do rozmowy, śmiechu i wspólnego przeżywania chwil.

W czasach, gdy coraz więcej relacji przenosi się do świata cyfrowego, planszówki dają nam coś bezcennego – autentyczny kontakt.